(Toàn văn bài phát biểu của PGS.TS. Tạ Hải Tùng – Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội tại Lễ kỷ niệm 30 năm thành lập Trường)
Kính thưa Quý vị đại biểu, Quý vị khách quý,
Kính thưa các thầy cô cựu giáo chức và giáo chức,
Kính thưa các anh, chị cựu sinh viên các thế hệ,
Các bạn sinh viên thân mến,
Chúng ta vừa xem xong một thước phim giới thiệu tổng thể về thành tựu đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và phát triển cộng đồng của Nhà trường trong suốt chặng đường 30 năm qua, nhưng giây phút này đây đứng trên bục của hội trường cho tôi cơ hội được nhìn thấy thành quả to lớn hơn, ý nghĩa hơn bất kỳ con số thống kê nào, đó chính là đội ngũ cựu sinh viên thành đạt, mà một phần trong số đó đang có mặt ở đây ngày hôm nay. Do điều kiện Hội trường không cho phép, chúng tôi chỉ mời được mỗi khoá 2 đại diện, là đầu mối tích cực trong hoạt động của Mạng lưới CSV CNTT BKHN. Trong quá trình công tác, được đi nhiều nơi, dù đó có là các tập đoàn công nghệ hàng đầu Thế giới hay các công ty startup tuổi đời còn rất trẻ nhưng tràn đầy nhiệt huyết, dù đó có là các đại học, viện nghiên cứu hàng đầu của các quốc gia tiên tiến hay các khoa/viện/trường CNTT trên cả nước, chúng tôi đều có thể tìm được dấn ấn của người CNTT BKHN ở các vị trí quan trọng và tiên phong. Đối với Trường, đối với mỗi nhà giáo chúng tôi đó chính là niềm tự hào to lớn nhất trong cuộc đời làm nghề.
Thành tựu 30 năm qua là kết quả của sự nỗ lực không ngừng nghỉ của các thế hệ nhà giáo, từ thuở thành lập, tạo nền móng những năm 1995 – 2005, đến thời xác lập vị thế và hướng đi trong 10 năm tiếp theo (2006 – 2015), và đến giai đoạn tăng tốc phát triển cùng đất nước 2016 – 2025. Nếu để đúc kết lại thành các yếu tố cốt lõi tạo nên thành công suốt 30 năm qua, chúng ta có thể đúc kết lại với những nguyên nhân chính sau:
Thứ nhất, được “Hưởng lợi từ Hệ sinh thái Bách khoa Hà Nội”: có thể nói CNTT là lĩnh vực được “ươm tạo” trên mảnh đất “màu mỡ” Bách khoa, với nền tảng khoa học – kỹ thuật – và công nghệ hàng đầu, dù trong hoàn cảnh nào cũng được Đảng, Nhà nước đầu tư trọng tâm, trọng điểm; được cộng đồng quan tâm và gửi gắm niềm tin, từ đó luôn thu hút được những con người tiềm năng và tài năng nhất. Trên nền tảng đó, CNTT BK HN phát triển mạnh mẽ, vươn mình trở thành một trong những lĩnh vực mũi nhọn của Nhà trường.
Thứ hai, “sự đoàn kết” – đây là điều quý giá nhất của mọi tổ chức, là nền tảng đem lại môi trường phát triển lành mạnh cho mỗi đơn vị và cá nhân trong đó. Đoàn kết tạo ra hợp lực, hợp lực tạo ra sức mạnh, sức mạnh tạo ra sự đột phá, sự quyết liệt đưa đơn vị phát triển nhanh, mạnh và vững chắc.
Thứ ba, “tinh thần tiên phong, sáng tạo”: là một đơn vị trẻ, có đặc trưng ngành nghề đòi hỏi sự đổi mới và sáng tạo không ngừng để bắt nhịp với guồng quay công nghệ khắc nghiệt, CNTT Bách khoa trong suốt những năm qua đã luôn là một tập thể tiên phong, sáng tạo trong mọi lĩnh vực, từ đổi mới chương trình đào tạo, thay đổi định hướng tuyển sinh, hướng tới đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao trong các chương trình elitech; đến nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, nơi ciảng viên và sinh viên các thế hệ của Trường luôn được biết đến là những con người tiên phong nhất về công nghệ tại Việt Nam: từ ngày đầu với những sản phẩm đặt nền móng phát triển CNTT nước nhà như BKED, BKAV, đến những sản phẩm nổi bật thời hiện tại như Unikey, Flappy Bird, Zalo. Các mô hình hợp tác với các đối tác hàn lâm và công nghiệp trong và ngoài nước để mở các trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm hỗn hợp “joint labs” của Trường luôn là điểm sáng, nơi Nhà trường – Nhà Doanh nghiệp hợp tác bền chặc với sự hỗ trợ của Nhà nước.
Thứ tư, “tinh thần phụng sự gắn chặt với trách nhiệm giải trình”: ở Trường CNTT&TT chúng tôi luôn ý thức được trách nhiệm của một đơn vị đào tạo và nghiên cứu hàng đầu trước sự đầu tư và quan tâm của Xã hội. Một đơn vị hàng đầu chỉ thực sự trưởng thành khi lấy sự phát triển của cộng đồng, của Xã hội là kim chỉ nam cho mọi hành động. Thấm nhuần nhận thức này, Nhà trường với nguồn lực còn hạn chế đã nỗ lực hết sức để tạo ra tác động lan toả tích cực từ việc tổ chức các hội nghị, hội thảo thường niên, đến việc tổ chức các trường hè, trường đông quốc tế, góp phần nâng cao chuẩn mực hàn lâm quốc tế cho các nhà khoa học trong nước, cũng như đưa tinh hoa khoa học – công nghệ quốc tế đến với Việt Nam; từ việc tổ chức các trại hè lập trình cho trẻ nhỏ, đến các khoá đào tạo chuyển đổi số và AI cho cộng đồng trên nền tảng Bình dân học vụ số, mà đến giờ đã có hơn 1 triệu người được hưởng lợi, và hoàn toàn miễn phí.
30 năm đã qua là một chặng đường chông gai nhưng đầy háo hức, thú vị, khi mỗi chúng ta chứng kiến và trực tiếp tham gia vào tiến trình đưa công nghệ vào đời sống để chưa bao giờ trong lịch sử, nhân loại có một cuộc sống tiện nghi như hiện tại. Nhưng… 30 năm tiếp theo đây là vô vàn thách thức, rất khó đoán định, khi công nghệ không chỉ hỗ trợ và đem lại nhiều tiện ích, mà còn có thể đe doạ trực tiếp đến nghề nghiệp và ở một kịch bản xấu hơn: sự tồn vong của chúng ta, nếu không được kiểm soát.
Với Trường CNTT&TT chúng tôi đã xác định những thách thức lớn nhất như sau:
Thứ nhất, “sự kỳ vọng của Xã hội”, vốn quý nhưng cũng là áp lực rất lớn với mỗi đơn vị và cá nhân trong Trường. Nếu như trước đây thể chế và nguồn lực là điểm nghẽn lớn nhất của sự phát triển GD-ĐT và KHCN thì với sự ra đời của các Nghị quyết 57 và 71, cùng với sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước, các điểm nghẽn này cơ bản đã được tháo gỡ, và giờ là thời khắc của sự thật: chúng ta làm được gì trước sự kỳ vọng lớn lao của Xã hội? Người CNTT BK liệu có hài lòng nếu chỉ dừng lại ở các sản phẩm “làng nhàng”, trong khi những nguồn lực tốt nhất cả về con người, cơ chế và tài chính được cung cấp đầy đủ hơn. Xã hội trước thách thức vượt qua bẫy thu nhập trung bình, đòi hỏi nhiều hơn thế.
Thứ hai, “sự cạnh tranh gay gắt”, 30 năm trước, Khoa CNTT BKHN là 1 trong 7 khoa trọng điểm trên cả nước, nhưng hiện tại đào tạo về CNTT xuất hiện ở hơn 200 trường, bao gồm cả các cơ sở đào tạo nước ngoài đặt trụ sở ở Việt Nam. Nhân tài trước chỉ có BK để lựa chọn giờ các mô hình mới, hiện đại, năng động, chưa kể các cơ hội du học với mức học bổng hấp dẫn làm các em phân tâm. Tự chủ đại học đem lại sự năng động trong hệ thống giáo dục đại học, CNTT BK có thể đi trước, nhưng tự mãn là mất đà, đi chậm là tụt hậu, chưa kể quán tính, sức ì ở một đơn vị đào tạo lớn nhất nước về CNTT đã bắt đầu xuất hiện. Nếu như trước đây vòng đời của một chương trình đào tạo cỡ 5 đến 10 năm thì hiện tại, sau 3 đến 6 tháng, giáo trình đã có thể lạc hậu.
Thứ ba, “tác động của AI”, nếu như máy tính, Internet phải mất đến 30 năm để trở nên phổ biến, thì ChatGPT chỉ cần mất có 2 tháng để đạt được 100 triệu người dùng, và đem lại cho chúng ta “trải nghiệm” về một loại trí tuệ nhân tạo dù chưa hoàn hảo, nhưng thách thức trực tiếp đến năng lực tư duy, sự tự hào lớn nhất của con người. Giới cổ cồn trắng, trong đó có giảng viên, đang đứng trước những thách thức nghiêm trọng trong nghề nghiệp, khi mà những hệ giá trị truyền thống trong đào tạo đang bị lung lay dữ dội. Dạy gì khi máy tính đang dần lập trình “tốt” hơn con người, khi tới đây ngôn ngữ lập trình phổ biến nhất Thế giới là Tiếng Anh. Dạy thế nào, chấm thi ra sao, kiểm tra kỹ năng gì, khi chắc chắn sinh viên sẽ sử dụng AI trong quá trình học, vì ra đời chắc chắn các em sẽ phải có kỹ năng làm việc cùng với AI trong phát triển sản phẩm… Và cuối cùng, nếu cứ dạy thế này, chúng ta liệu có còn cần thiết, khi các em luôn có một “thầy giáo AI” theo năm tháng sẽ “thông minh hơn”, luôn bên cạnh 24/7, không cáu gắt, không bị cảm xúc chi phối và… miễn phí.
Những thách thức nói trên thực sự là chưa từng có, tạo ra một tương lai thực sự khó dự báo và chắc chắn không phải chỉ với ngành CNTT, nhưng như mọi cuộc cách mạng công nghiệp đã diễn ra, thách thức sẽ đem lại cơ hội mới, đặc biệt cho những đơn vị tiên phong. Với Trường CNTT&TT chúng tôi định hướng:
Tập trung vào đào tạo tinh hoa, gắn với nghiên cứu và trải nghiệm đổi mới sáng tạo: với mục tiêu sinh viên ra Trường phải là các chuyên gia thực thụ trong lĩnh vực, tiệm cận mức “senior” ở các doanh nghiệp, chính vì vậy, đào tạo tích hợp cử nhân – kỹ sư, cử nhân – thạc sỹ, thậm chí cử nhân – tiến sỹ sẽ là các định hướng được đẩy mạnh. Trong đó, thời lượng thực hành, thời lượng học thông qua làm dự án, làm nghiên cứu; và học kỳ doanh nghiệp sẽ được bổ sung và củng cố, để phát triển kỹ năng về thiết kế, tư duy hệ thống, trải nghiệm thực tiễn và cả năng lực quản lý dự án cho người học.
Thúc đẩy liên kết liên ngành trong đào tạo và nghiên cứu: nếu như trước đây đa ngành được coi là thế mạnh của ĐHBK và có lẽ do chỉ coi là thế mạnh nên: đa ngành chưa biến được thành liên ngành. Trong kỷ nguyên chuyển đổi số, chuyển đổi số dựa trên AI đang tác động mạnh mẽ, thì liên ngành phải là “nguồn sống” của mọi đơn vị trong Bách khoa nói chung, và Trường CNTT&TT nói riêng. Ví dụ thành công của chương trình kỹ sư kỹ thuật ô tô số, hợp tác với Trường Cơ khí cần phải được đánh giá kỹ lưỡng và nhân rộng.
Khai thác mô hình 3 nhà để phát triển hoạt động đào tạo và nghiên cứu: BK vẫn luôn là trường khoa học – kỹ thuật – công nghệ với sự gắn kết chặt chẽ với công nghiệp và phát triển kinh tế – xã hội. Nếu như trước đây chúng ta chủ yếu coi DN là nơi tiếp nhận đầu ra thì hiện tại phải nhấn mạnh khía cạnh ngược lại DN là nơi cung cấp đầu bài cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu để đầu ra gắn chặt được vào với hoạt động sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp vốn luôn sôi động và thay đổi không ngừng trong kỷ nguyên số hiện tại, cũng như cùng doanh nghiệp giải quyết các bài toán nguồn nhân lực và công nghệ chiến lược của quốc gia, thông qua đặt hàng của Nhà nước.
Với đời người, 30 là lứa tuổi chín chắn, với nền tảng ban đầu được gầy dựng đủ vững chãi, hướng đi rõ ràng, mạng lưới được thiết lập, tất cả sẵn sàng cho một sự nghiệp rộng mở và bền vững. Với Trường CNTT&TT tuổi 30 nhiều thách thức, nhưng chúng tôi tin tưởng rằng với sự hỗ trợ của Đại học, với sức mạnh nội tại đến từ sự đoàn kết, tinh thần tiên phong, sáng tạo với trách nhiệm giải trình mạnh mẽ, chắc chắn Trường sẽ những bước phát triển đột phá trong những năm tiếp theo, tiến bước cùng kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Một mùa Xuân mới lại về với bao kỳ vọng, thay mặt BGH Nhà trường, tôi xin được gửi lời chúc mừng năm mới tới tất cả các quý vị, chúc tất cả chúng ta có một năm mới Bính Ngọ 2026: sức khoẻ, hạnh phúc và thành công.
Xin trân trọng cám ơn!